Z A B Y T K O W Y   K O Ś C I Ó Ł

 

ZABYTKOWY KOŚCIÓŁ W TRZCINICY

Gotycki kościół drewniany pod wezwaniem św. Doroty położony jest w centrum wsi na niewielkim wzniesieniu, na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

1.   Fundacja kościoła w Trzcinicy.

·         Lokacja wsi nastąpiła pod koniec XIV wieku

·         Powstanie kościoła – połowa XVI wieku

·         Inicjatorka budowy – Zofia z Marszowic Gamratowa – Ocieska (+ 1573)

·        Główny fundator kościoła – Jan Ocieski (+1563) herbu Jastrzębiec, starosta   biecki, podkomorzy koronny na dworze króla Zygmunta Augusta, ówczesny właściciel Trzcinicy

·         Konsekracji dokonał 5.02.1557 roku bp krakowski Andrzej Zebrzydowski lub bp pomocniczy Andrzej Spot

·         Syn Ocieskich – Jan (+1626), spadkobierca majątku fundował dekoracje malarskie stropu (widoczny herb Jastrzębiec, orzeł Zygmunta III Wazy, herb Ciołek bpa Bernarda Maciejowskiego)

·         Lanckorońscy – właściciele wsi w połowie XVIII wieku fundowali dekoracje malarskie w partiach młodszych (widoczny herb Zadora na belce tęczowej)

·         Jabłonowscy – właściciele wsi od końca XVIII wieku ufundowali: kołtrynę (tło dla ambony – ok. 1790), ambonę, ołtarz boczny Serca Jezusa (ok. 1700), chrzcielnicę (jedyna klasycystyczna w okolicy – XVIII/XIX wiek), nagrobek (początek XIX wieku) i kaplicę Matki Bożej (2 połowa XIX wieku). W kaplicy nastawa ołtarzowa (XVIII/XIX), obraz św. Antoniego (XVIII), obraz Matki Bożej Częstochowskiej (współczesny)

2.   Architektura kościoła w Trzcinicy.

·         Badania architektoniczne w partiach strychowych wykonane w 1994 roku ukazały konstrukcję storczykową więźby dachowej oraz zaczepy pod gzymsem okopowym części dachowej, co świadczy o istnieniu pierwotnie osobnych daszków pulpitowych nad zaskrzynieniami

·         Kościół wzniesiony z ciosanego drewna jodłowego (belki w przekroju mają nawet do 48 cm wysokości) o konstrukcji zrębowej. Bierwiona ścian łączone w węgłach „na zamek”. Dębowa podwalina (wg analizy dendrochronologicznej dęby ścięte po roku 1561)

·         Nawa kwadratowa późnośredniowieczna,

·         Prezbiterium prostokątne, trójbocznie zamknięte

·         Zakrystia przylega do prezbiterium od strony północnej na planie wydłużonego prostokąta (oryginalna)

·         Wnętrze oświetlone oknami tylko od strony południowej i wschodniej (tradycja średniowieczna)

·         Kościół posiada dodatkowe okno w południowo-wschodniej absydzie, zaszalowane w czasach nowożytnych, a odsłonięte podczas ostatniej konserwacji

·         Prostokątne otwory okienne posiadają wewnętrzne sfazowanie węgarów, zamknięte w nadprożu formą „oślego grzbietu” (oryginalne)

·         Kościół trzcinicki wyróżnia się smukłością proporcji widoczną od strony wschodniej i zachodniej oraz wrażeniem wyjątkowej wertykalności wnętrza.

·         Pierwotnie istniały dwa wejścia: od strony zachodniej i południowej. Portal południowy został w XIX wieku zamieniony na arkadę wejściową do dobudowanej do kościoła kaplicy Matki Bożej

·         Drzwi w portalu zachodnim zachowały gotyckie kowalskie okucia o motywach rombowo-liściastych (XVI wiek)

·         Na nadprożu portalu do kaplicy Matki Bożej zachowały się: data „1551”, dwa herby „Jastrzębiec” i monogramy „Z O”

·         Wnętrze nawy zachowało od strony zachodniej zrębowy parapet chóru muzycznego połączony w sposób ciesielski z wieńcami ścian nawy. Jest to konstrukcja samonośna. Posiada figuralną polichromię i detal ciesielski w postaci ostrych późnogotyckich sfazowań. Na belce dolnej parapetu istniała banderola z inskrypcją (niezachowana)

·         Belka tęczowa posiada wyciętą datę: „DN(I)A V II 1557” odnoszącą się do konsekracji świątyni (odpust św. Doroty) oraz polichromię z inskrypcją i datą” „1648” (data rekonstrukcji?)

·         Treść inskrypcji na belce tęczowej: (IE)SVS EST PRO NOBIS IE (tu tarcza z herbem „Zadora” Lanckorońskich) SV CHRISTE (tu tarcza z herbem „Jastrzębiec” Ocieskich i monogram I O [Jan Ocieski]) MISERERE NOBIS AD 1648

·         Więźba dachowa składa się z 15 wiązarów. Przemiennie zestawione wiązary (kozły) ze storczykiem oraz jętkami, mieczami i zastrzałami oraz pośrednie tzw. krokwiowo-jętkowe. Całość wzmocniona krzyżulcami (krzyże św. Andrzeja). Słupy storczykowe połączone są ryglem dolnym „na czop”. Dach dwuspadowy o wspólnej kalenicy nad nawą i prezbiterium.

·         Wieża zrekonstruowana do wyglądu z końca XVI wieku. Pozorna izbica zakończona wysmukłą oktogonalną iglicą hełmu. Otwarty podcień podwieżowy.

3.   Prace konserwatorskie przy bryle kościoła w Trzcinicy

·         1995 – rekonstrukcja i konserwacja masywu wieżowego

·         1996 – wzmocnienie posadowienia, wymiana podmurówki i podwalin dębowych, uzupełnienie drewnianego budulca w ścianach oraz oszalowanie gontem

·         1997 – konserwacja elementów wiązania dachowego oraz krycie całości gontem

·         Prace powyższe wykonała firma Józefa i Bartłomieja Hronowskich z Nowego Sącza

·         2000 – rekonstrukcja portalu zachodniego, konserwacja skrzydeł drzwi portalu do zakrystii i portalu zachodniego, uzupełnienie późnośredniowiecznych kowalskich okuć. Zamontowano nową drewnianą podłogę (wykonała firma Bronisława Bulińskiego z Jarosławia), ułożono kamienną posadzkę pod wieżą i podcieniu podwieżowym (wykonała parafia)

·         2002 – odbudowa drewnianego ogrodzenia wokół cmentarza przykościelnego (wykonała parafia)

4.   Polichromia kościoła w Trzcinicy

·         Polichromia wykonana techniką kazeiny wapiennej (archaiczna i rzadka metoda): ściany, strop prezbiterium, arkady łuku tęczowego, zrębowego parapetu chóru muzycznego, górne fragmenty wschodnich ścian nawy

·         Na ścianie północnej nawy odkryto w 1995 roku monstrualnych rozmiarów (wys. 4-5 m) postać św. Krzysztofa oraz małych rozmiarów scenę Ukrzyżowania (Maria Magdalena obejmująca dolną część krzyża)

·         Na ścianie wschodniej widnieją iluzjonistyczne draperie

·         Na arkadzie tęczowej odsłonięto w 1996 roku postacie aniołów podtrzymujących narzędzia Męki Pańskiej (arma Christi)

·         Dekoracja parapetu chóru muzycznego odsłonięta w 1996 roku to rząd półpostaciowych przedstawień dwunastu Apostołów, pośrodku postać Chrystusa Zbawiciela (1648)

·         Na północnej ścianie prezbiterium w 1997 roku odsłonięto wielofigurowe i wielostrefowe wyobrażenie Sądu Ostatecznego (1648)

·         Strop główny i zaskrzynienia nawy składają się z florystycznych rozet umieszczonych w kasetonach (idea „niebiańskiego ogrodu” i „rajskiej altany”). Znalezione na strychu fragmenty posłużyły do rekonstrukcji całości.

·         Zacheuszki pochodzą z 1557 roku (konsekracja)

·         Kasetonowy strop powstał tuż po 1600 roku

·         Fryz podstropowy obiegający strefy podzaskrzynieniowe korpusu nawowego – ściana wschodnia: herb „Doliwa”, dwie baldachimowe kotary, jako tło nastaw ołtarzy bocznych; ściana północna: św. Krzysztof

·         Kompozycja na ścianie tęczowej (1648)

·         Bordiury na obramieniach okien w prezbiterium (połowa XVII wieku)

5.   Prace konserwatorskie przy polichromii kościoła w Trzcinicy

·         Wstępne badania dekoracji malarskiej wnętrza wykonali Barbara Czajkowska – Palusińska i Sławomir Stępień i Piotr Łopatkiewicz

·         Prace odkrywkowo-konserwatorskie trwały do 2005 roku

6.   Wyposażenie ruchome kościoła w Trzcinicy:

·         Nastawa ołtarza głównego pochodzi z 2 połowy XVIII wieku.

·         Rokokowe tabernakulum (początek 2 połowy XVIII wieku)

·         Odkryte elementy zdobień pochodzące ze starej nastawy ufundowanej ok. połowy XVII wieku (ażurowe uszaki, obraz św. Doroty)

·         Obraz - wizerunek Matki Bożej Niepokalanej malowany przez Boga Ojca, podtrzymywany przez Joachima i Annę - wzorowany na obrazie z kolegiaty w Stanisławowie, znajdującym się obecnie w Opolu w kościele Matki Boskiej Bolesnej

·         Obrazy: św. Marcina, św. Stanisława, męczennic: Chrysty i Kalisty

·         Nagrobek księcia Stanisława Jabłonowskiego (+ 16.02.1806), starosty wiśniowskiego w 2005 roku przeniesiony z północnej na południową ścianę prezbiterium w celu odsłonięcia Sądu Ostatecznego.

·         Ołtarz boczny św. Józefa spod tęczy przeniesiony pod chór w celu odsłonięcia sceny Ukrzyżowania (koniec XVIII w.)

·         Obraz ołtarzowy św. Józefa (koniec XIX wieku)

·         Obraz ołtarzowy Dzieciątka Jezus (koniec XIX wieku)

·         Ołtarz boczny Serca Jezusa spod tęczy (ok.1700)

·         Figura Jezusa (koniec XIX wieku)

·         Obraz „Mały Jan Chrzciciel” (koniec XIX wieku)

·         Ambona rokokowa (początek 2 połowy XVIII wieku)

·         Chrzcielnica neoklasycystyczna (początek XIX wieku)

·         Figury: Chrystus, Maryja, św. Jan z tęczy wykonane są w warsztacie bieckim (1648)

·         Obraz olejny Ukrzyżowania (2 połowa XVIII wieku)

·         Szafa prospektu organowego (1 połowa XIX wieku)

·         Obrazy olejne fundacji Jabłonowskich z początku XIX wieku: św. Stanisław wskrzeszający Piotrowina i św. Anna nauczająca Maryję

·         Obrazy sztalugowe: Maryja z Dzieciątkiem typu loretańskiego (XVIII/XIX wiek), św. Franciszek z Asyżu (2 połowa XVIII wieku), Oblicze Chrystusa (XVIII/XIX wiek)

·         Instrument organowy o archaicznych rozwiązaniach technicznych utrzymany w tradycji barokowej sztuki organowej (XVII/XVIII wiek)

7.   Prace konserwatorskie przy wyposażeniu ruchomym kościoła w Trzcinicy

·         Prace konserwatorskie trwały od 2006 do 2011 roku

·         Demontaż zabytków ruchomych z wyjątkiem ambony

·         Konserwację wykonywali: Anna Szczepaniak z Krakowa, Włodzimierz Drapczyński

·         Konserwację organów wykonał Tomasz Orlow z Katowic

8.   Całość prac konserwatorskich wykonywano w latach 1995 -2010. W dniu 5 lutego 2011 roku ks. biskup Edward Białogłowski dokonał uroczystej rekonsekracji świątyni.

(Opracowano na podstawie książki Piotra Łopatkiewicza pt: „Drewniany kościół św. Doroty w Trzcinicy. Z dziejów fundacji, konserwacji i prac badawczych”. Trzcinica 2013.)

Ś W I Ę T A   D O R O T A   CZYTAJ WIĘCEJ »

  aktualności | ogłoszenia | duszpasterze | grupy | fotogaleria | historia parafii

© Achim 2016